Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев азаматтардың қаржылық сауаттылығын арттырудың маңыздылығына тоқталып, «АМАНАТ» партиясына Үкіметпен бірлесіп «Қарызсыз қоғам» жобасын кеңейтуді тапсырды. Биыл еліміздің барлық 17 облысы мен республикалық маңызы бар 3 қалада жоспар жүргізілуде.
Жоба аясында 2024 жылы 5-ақпан мен 24-мамыр аралығында «Қарызсыз қоғам», қаржылық сауаттылық курстарын Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы бойынша 848 адам аяқтап, сертификатқа ие болды (бұл жоспар орындауда 106 % құрады).
Оны оқыған әйелдер саны – 51%, ерлер – 49%. 848 адамның 82 % пайызы 4 және одан да көп бала тәрбиелеп отырған көп балалы отбасылар болса, жас құрамының салыстырмалы талдауын жүргізгенде, негізгі категория 18-49 жас аралығындағы азаматтар.
Жоба қатысушыларға оң әсерін тигізді, өйткені қазір Қазақстанда қаржылық сауаттылық бойынша «Қарызсыз қоғам» курсының баламасы жоқ. Жоба қатысушылары сабақтарға белсенді қатысты. Өйткені, қазіргі уақытта халықтың біліміндегі оқуылыққа байланысты қолдау және қаржылық сауаттылық қажет.
Курс барысында қаржы мамандары тренингтен басқа, «Қарызсыз қоғам» жобасының қатысушыларына enbek.kz порталында тіркелу және жеке кәсіпкерді ашудан бастап, өтініш беру бойынша кеңеске дейінгі кең ауқымды мәселелер бойынша кеңестер берілді; соттан тыс банкроттық және қарызды өтеу кестелерін жасау. Қатысушылар оқу процесінде заңгерлердің көмегін де пайдалана алды. Заңгерлер өтініш берген кезде әрбір қарыз алушының несие тарихын жеке зерттеп, борыштық жүктемені жеңілдету бойынша практикалық кеңестер берді, сондай-ақ шот ашудан банкроттық туралы арыз беруге дейін қолдау көрсетті.
Ағымдағы жылдың 5-ақпаннан бастап оқыту кезең-кезеңімен 24-мамырға дейін, ауылдық округтер мен аудан орталығында Мырзакент, Атакент кенттерінде өтті. Өңірлердегі тұрғындардың көпшілігінің облыс немесе аудан орталықтарына келуге мүмкіндігі болмағандықтан, ауылдық округтерде қатысушылардың көпшілігіне қаржы маман ретінде барып семинар-тренингтер өткізілді.
Талдау нәтижесінде (қатысушылардың сауалнамасының негізінде анықталғаны) жоба қатысушылардын көпшілігінің 751, яғни барлық қатысушыларды алғанда, сонын ішінде 89 %-де несиелері бар.
Несиеге бар қатысушылардын ішінде – 1 несиесі бар 30% (251-адам), 2 несие 35% (296- адам), 3 және одан да көп несие – 4% (36 адам), 4 және одан да көп несие – 18% (149-адам). 90 күннен астам кешіктірілген төлемдер мерзімі өткен қатысушылардың 6% құрайды.
Оқыту нәтижелерін талдау көрсеткендей, курс қатысушылары көпшілігі:
– кірістер мен шығыстардың тұрақты есебін жүргізбейді;
– отбасылық және жеке бюджеттерді жоспарламайды;
– қаржылық жоспары жоқ;
– қаржылық қауіпсіздік жастығы жоқ;
– салымның пайдасы туралы білмейді;
– негізгі қарыз сомасын, артық төлем сомасын және оның несиелері бойынша сыйақы мөлшерлемесін білмейді;
– тапқанынан көп жұмсайды;
– үштен астам несиесі бар және мерзімі өтіп кеткен (статистика);
– көбісі кепілсіз тұтынушылық несиелер, сонымен қатар пайызсыз бөліп төлеу. Бұл, шын мәнінде, бірдей несиелер және олар несие тарихында пайыздық мөлшерлемелері бар басқа несиелермен бірге көрсетіледі;
– банктердің ай сайынғы шағын төлемімен бірнеше шағын несие алғандықтан, олардың алдындағы қарыздарын өтеуде қиындықтар туындайды. Олардың арасында бөліп төлеу жоспарлары бар. Бірақ жалпы төлем өте әсерлі болып шығып тұр. Түрлі банктерден несие алғандар да бұл тұзаққа түсті.
Мұның барлығы ауыл тұрғындарының қаржылық сауаттылығының төмендігін көрсетеді.
Осыған орай, жоба аясында Мақтаарал ауданында келесі жұмыстар атқарылды:
Халықтың кәсіпкерлікке қатысуын арттыру, сондай-ақ оларды кәсіпкерлік саласында қолдау еліміздің экономикалық өсуіне және әлеуметтік-экономикалық мәселелердің шешілуіне ықпал етеді, өйткені кәсіпкерлік субъектілерінің орта есеппен 50 пайызы ауыл тұрғындары. Жас құрамының салыстырмалы талдауын жүргізгенде, негізгі категория 18-49 жас аралығындағы қатысушылар екені анықталды.
Заң қызметтерін алушылардың талдауы көрсеткендей, өтініш бергендердің үлесі жалпы санның 36%-дан астамын құрайды. Бұл халықтың қаржы мамандарының қолдауы мен көмегіне зәру екенін көрсетеді, сонымен қатар кеңес беру және бизнес-жоспар әзірлеу бойынша көмекке жүгінгендердің саны жалпы қызметтердің 8%-дан астамын құрайды, ауылда кәсіп ашуды жоспарлап отырған тұрғындар қажет. қаржы қаражатын алу құралдары, алайда, барлық мемлекеттік бағдарламалар конкурсқа қатысуға немесе несие қаражатын алуға мүмкіндік бермейді.
«Қарызсыз қоғам» жобасының қаржылық сауаттылығын арттыру курстары әрбір қатысушыға өз қаражатын талдауға, жинақтарды жинауды үйренуге және мемлекеттік қолдауды пайдалануға мүмкіндік берді.
Айгерим АМИРАЛИЕВА,
«Қарызсыз қоғам» жобаның
қаржы сарапшысы.
