Безгек жұқтырған масалардың шағуымен беріледі және әлемдегі өлімнің басты себептерінің бірі болып қала береді. Безгек біржарым мыңнан астам адамның өлуіне себеп болды, безгектің жаһандық ауыртпалығының 90% – дан астамы Африка елдеріне тиесілі. Өлім жағдайларының үштен екісі бес жасқа дейінгі балаларға келеді.
Дүние жүзілік безгек пен күрес күні бүкіл әлемде 25 сәуір күні атап өтіледі. Бұл күннің негізгі ұраны 2025 жылы – «Әділ бейбітшілік үшін безгекпен күресуді тездетейік». Алғаш рет Дүние жүзілік безгекпен күрес күні 2008 жылы аталып, содан бері жыл сайын өткізіліп келеді. Бұл қазіргі уақытта Дүние жүзілік Денсаулық сақтау ұйымы ұйымдастыратын қоғамдық денсаулық сақтаудың ресми жаһандық науқанының бірі. Ол 2001 жылғы Абуджи декларациясының және Африка одағының 44 мүшесі қол қойған безгекпен күрес жөніндегі негіздемелік бағдарламаның жылдығына арналған 2000-шы жылдары құрылды. 2007 жылдың мамыр айында науқан жаһандық болды және Дүние жүзілік денсаулық сақтау ассамблеясының 60-шы сессиясы ресми түрде бекітілген безгек пен күрес күні болып өзгертілді. Бұліс – шара халықтың безгек, оның салдары және денсаулықты қорғау тәсілдері туралы хабардарлығын арттыруға, күрес стратегиясы, тиімді вакцина әзірлеу туралы ақпаратты таратуға бағытталған.
Безгек – Plasmodium тектес паразиттерден туындайтын және Anopheles түріндегі масалардың жұғу нәтижесінде адамдарға берілетін өмірге қауіпті трансмиссивті ауру. Адамда безгекті тудыратын паразиттердің төрт түрі бар және олардың екеуі — P.falciparum және P. vivax — ең қауіпті.
Қазақстанда қазіргі жағдайда безгек бойынша эпидемиологиялық жағдай сақталуда. Негізінен эпидемиялық салдарсыз инфекцияның бірен-саран әкелу жағдайлары тіркеледі. Безгектің алдын алу, анықтау және емдеу бойынша тұрақты күш-жігердің айрықша маңыздылығын атап көрсетеді. Түркістан облысында безгектің пайда болу ықтималдығы жоққа шығарылмайды, безгектің жоғары дәрежесіне байланысты – бұл инфекцияны тасымалдаушылары, халықтың көші-қоны бар анофелогенді су қоймалары бар табиғи ошақтардың болуы. Жыл сайын инфекцияны тасымалдаушылардың белсенділік кезеңінде безгекке қарсы өңдеу жүргізіледі.
Бүгін ұсынады безгектің алдын алу, анықтау және емдеу бойынша іс-шаралар мен күш-жігерді төмендетпеу; елдегі жағдайға байланысты науқастарды алдын ала емдеу және жаппай химиопрофилактика жүргізу; су қоймаларын профилактикалық өңдеуді қолданыңыз, тасымалдаушылармен күрес жөніндегі іс-шараларды жоспарлауды немесе жүзеге асыруды тоқтатпау қажет. Паразиттік аурулар індетіндегі өзекті мәселе – безгек бойынша қолайсыз шетелдерден және көршіелдерден келген адамдарды безгекке тексерудің қамтылуы болып табылады; сондай-ақ іскерлік сапарлары және туристік сапарлары бар безгек бойынша эндемиялық елдерден келген Қазақстан Республикасының халқы.
Профилактикалық іс-шаралар:
Безгека уруының алдын алу мақсатында соңғы үш жыл ішінде безгек бойынша эндемиялық елдерден келген адамдар симптомдар пайда болған кезде – дене қызуы жоғарлауы, қалтырау, яғни “қызба триадасы” , бас ауруы, қан аздық болған жағдайда дәрігерге қаралу керек.
Безгек ошағында тұратын адамдарды, дене қызуының кезкелген жоғарылауы кезінде және безгекпен ауырған адамдарды, дене қызуының жоғарылауымен ілесе жүретін аурулардың кезкелген көріністері кезінде міндетті түрде безгекке тексеру қажет.
Қансорғыш жәндіктердің белсенділігінің жеке алдын алу шаралары мақсатында механикалық қорғаныс құралдарын (перде, торлар) және репелленттерді пайдалану қажет.
Елден шетелге барар алдында қолданылатын шаралар: дәрігердің кеңесін ала отырып, ұсынымдарын таныстыра отырып, безгекке қарсы препараттарды (таблеткаларды) қабылдау, химиопрофилактика жүргізу. Безгек эндемиялық елдерден келгеннен кейін міндетті түрде емдеуші дәрігерге қаралу.
Түркістан облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысы Н.Нышанов
